واکاوی صنعت فولاد
- پنجشنبه, ۲ بهمن ۱۳۹۳، ۱۲:۰۱ ق.ظ
- ۰ نظر
از هنگامی که فولادسازی در 3000 سال پیش از هند وارد این سرزمین شد، این پیشه تا به امروز فراز و فرودهای زیادی را گذرانده است. بدون تردید یکی از صنایعی که نقش مهمی در توسعه صنایع یک کشور و به فراخور آن تاثیری غیرقابل‌انکار بر سطح رفاه و اقتصاد یک ملت دارد، همین صنعت فولاد و صنایع وابسته آن می‌باشد.
تلاش دولت‌های اروپایی برای خروج از رکود بی‌سابقه، به وسیله‌ی سرمایه گزاری در این صنعت که گردش مالی مناسب و نقش تعیین‌کننده‌ای در حوزه‌های اشتغال و آموزش دارد، نمونه‌هایی از واقعیاتی است که این ادعا را اثبات می‌کند.
همچنین اگر به تاریخ انقلاب صنعتی رجوع شود صنعت فولاد در کنار اختراعات شگفت‌انگیز دانشمندان اروپایی نظیر ماشین بخار نیوکامن، از محرک‌های اصلی انقلاب صنعتی و شکوفایی اقتصادی در اروپا بوده است. البته هنوز هم غول‌های تولیدکننده فولاد بازیگران اصلی در تعیین معادلات صنعتی و چه بسا معادلات اقتصادی جهان می‌باشند.
اما بررسی چالش‌های این صنعت در کشورمان ایران قطعاً در شناخت باید و نبایدهای توسعه پایدار مفید خواهد بود.
در حدود 50 سال پیش ایران نیز توسط پهلوی اول هم پای قدرت‌های بزرگ صنعتی آن دوران، به صف تولیدکنندگان فولاد پیوست.
ایران به دلیل دارا بودن منابع انرژی فسیلی مورد نیاز این صنعت که مهم‌ترین آن‌ها گاز طبیعی بود، و همچنین معادن خدادادی سرشار از هماتیت و مگنتیت (انواع سنگ معدنی آهن) با خلوص بالا و همچنین دارا بودن موقعیت‌های مناسب جغرافیایی مانند جنوب و شمال کشور که دارای منابع آب مورد نیاز صنعت فولاد بود، موقعیتی ممتاز و بی‌نظیر دارد. ایران همچنین به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در منطقه و دسترسی داشتن به دروازه‌های شرق و غرب و همچنین دسترسی به آب‌های آزاد، موهبتی بی‌نظیر را دارا است که ایران را در منطقه و حتی جهان متمایز می‌سازد.
در ابتدا ایران قراردادهایی را با آلمان که تحت کنترل ناسیونال سوسیالیت بزرگ آدلف هیتلر قرار داشت، منعقد کرد که البته با مخالفت شدید انگلستان مواجه شد چرا که ساکسون ها عقیده داشتند ایران به دلیل دارا بودن منابع افسانه‌ای نفت و گاز نباید به دنبال صنایع دیگر از جمله صنعت فولاد برود. اما پهلوی که نقش فولاد را در توسعه کشور درک کرده بود، برای به دست آوردن این صنعت سخت پافشاری می‌نمود. چرا که پهلوی می‌دانست با توسعه صنعت فولاد می‌بایست نیازهای اولیه‌ای صنعت فولاد که شامل راه‌آهن و سد و همچنین زیرساخت‌های تجاری می‌شد را تأمین کند و این باعث پیشرفت کشور می‌شد.
پس از انقلاب شکوهمند سال 57 و سقوط نظام ستم‌شاهی، مسئولین وقت که از اهمیت این صنعت باخبر بودند، هرچند که با مشکلات متعدد از جمله تغییر ساختار اداری مبارزه با گروهک‌ها و ضد انقلاب و همچنین جنگ تحمیلی مواجه بودند، ولی هرگز از توسعه صنعت فولاد غافل نشدند.
نظام جمهوری اسلامی در اسرع وقت به توسعه صنعت فولاد در اصفهان و سپس در خوزستان همت کرد و از متخصصان توانمند ایرانی که خدمت در کشور اسلامی را به زندگی در رفاه مادی غرب ترجیح داده بودند، بهره جست.
اما در اینجا لازم می‌دانم رابطه صنعت فولاد و اشتغال را بیش از پیش مورد واکاوی قرار دهم.
همان طور که از آمارهای مرکز ملی آمار ایران هویداست اشتغال در صنعت در سال‌های اخیر در کشورمان کاهش‌یافته و در عوض آن اشتغال در شاخه خدمات مخصوصاً در شهرهای بزرگ افزایش یافته که از جمله عوامل موثر در آن می‌توان به رشد تکنولوژی و استفاده از ماشین‌آلات اتوماتیک که به راندمان تولید و همچنین سرعت خط تولید کمک می‌کند، اشاره کرد.
در این بین صنعت فولاد همپای صنعت خودرو و صنعت ساختمان از جمله حوزه‌هایی است که با وجود این روند معکوس اشتغال که تیشه به ریشه صنعت می زند، میزان بالای اشتغال‌زایی خود را حفظ کرده است چنان که دیده می‌شود مثلاً در منطقه هرمزگان و خراسان پس از نتایج بی‌سابقه توسعه صنعت فولاد، دولت ایجاد قطب‌های جدید فولاد را در این مناطق سرلوحه کار قرار داده است.
متأسفانه در سال‌های اخیر افت قیمت فولاد که معلول رکود اقتصادی شدید غرب می‌باشد و البته واردات بی‌رویه فولاد و همان داستان‌های تکراری مافیاها و آقازاده‌ها و همچنین سو مدیرت هایی که دیگر در پیشگاه مردم امری عادی تلقی می‌شود، به آفت اصلی توسعه و اشتغال در صنعت فولاد تبدیل گشته است.
به عنوان نمونه به این نکته اشاره می‌کنم که مثلاً دولت‌ها پس از انقلاب با اعمال مالیات گمرکی بیش از 100 درصد و تبدیل کردن صنعت خودرو به صنعتی انحصاری، (که افت کیفیت، کاهش خدمات و نابود کردن فضای رقابتی در میان شرکت‌های سازنده را به دنبال داشته است) سعی در حمایت از صنعت خودرو ایران داشته‌اند.
و یا در مورد صنعت ساختمان که فعالان در این صنعت با سو استفاده از فقدان قوانین نظارتی که ضمانت اجرایی محکمی داشته باشند، سودی 70 درصدی را برای خود رقم زده‌اند.
اما در عوض در مورد صنعت فولاد که هردو صنعت را مورد تأثیر قرار می‌دهد، شرکت‌های خارجی که قیمت فولاد را در سراشیبی و اقتصاد خود را در آستانه فروپاشی می‌بینند با اعطای تسهیلات شگفت‌انگیز و تأمل‌برانگیز محصولات خود را روانه کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می‌کنند، در این میان واردکنندگان با سو استفاده از هیاهوی تبلیغاتی و قیمت‌های جذاب و البته رانت‌ها و مفاسد اقتصادی دیگر، در واقع تولید ملی و البته فرمان حکومتی رهبر انقلاب را در مورد اقتصاد مقاومتی، مورد بی‌توجهی قرار می‌دهند.
در مورد جایگاه صنعت فولاد ایران می‌توان با استناد به آخرین آمارها، اظهار داشت که در آمار منتشرشده توسط انجمن جهانی فولاد در سال 2010 ایران حدود 12 میلیون تن تولید فولاد سالیانه دارد که ایران را در رتبه 17 کشورهای تولیدکننده‌ی فولاد خام قرار می‌دهد ایران همچنین در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام پس از ترکیه رتبه دوم تولید این محصول را داراست.
این در حالی است که کشور عزیزمان با دارا بودن منابع خدادادی سرشار و با اهتمام ویژه مسئولین به تولید این محصول توانایی تولید سالیانه 35 تا 38 میلیون تن فولاد خام را دارد و می‌تواند با رسیدن به این مهم در زمره 10 کشور برتر تولیدکننده‌ی فولاد قرار گیرد و در واقع به قطب این محصول استراتژیک تبدیل شود.
همان طور که می‌دانیم شرایطی که در افق 1404 در مورد کشورمان ترسیم شده است، مبین این نکته است که ما قطعاً باید در حوزه فولاد از کشور ترکیه پیشی بگیریم و این محقق نخواهد شد مگر با همت و تلاش همه فرزندان این آب و خاک.
علی حاج اسماعیلی
